حملات تروریستی انگلستان و امنیت اروپا

از ژانویه سال 2015، حملات تروریستی که در کشورهای اروپایی بلژیک؛ دانمارک؛ فرانسه؛ آلمان؛ روسیه؛ سوئد و انگلستان رخ داده است؛ موجب مرگ 335 نفر و زخمی شدن حدود 1550 نفر شده است.[1] در این بین، آخرین حمله تروریستی در لندن به عنوان بخشی از موج حملات تروریستی در اروپا، موجب برجسته شدن پرسشهایی از این دست شده است که: افراط گرایان سلفی، چرا موفق به انجام کنشهای تروریستی متعدد در خاک اروپا می شوند؛ دلیل ناکامی دستگاه های امنیتی در پیشگیری از این حملات چه بوده است و  از همه مهمتر آنکه، تهدید زدایی از افراط گرایی سلفی چگونه باید صورت گیرد.

به نظر می رسد، تاکتیک های متنوع مورد استفاده تروریست ها از حمله با چاقو گرفته تا تیراندازی؛ حملات انتحاری و حمله با خودرو، نشانگر وجود سطحی از برنامه ریزی پیچیده در این گونه حملات باشد. با این وجود، جدا از اقدامات برنامه ریزی شده توسط شبکه های تروریستی،  شاهد گسترش حرکت های تک روانه تر؛ خام تر و در عین حال محتاطانه تر سلول های تروریستی در اروپا هستیم. البته با اجرای اقدامات جدید مبارزه با تروریسم و افزایش همکاری در حوزه امنیت شاهد آن بودیم که در اروپا از ده ها حمله تروریستی جلوگیری شده است و چندین شبکه و سلول افراط گرایان سلفی متلاشی شده است. با این وجود، تروریست هایِ تنها ولی متاثر از ایدئولوژی جهادگرایی سلفی همچنان به تولید تهدید در اروپا می پردازند.

برای درک بهتر تهدیدات تروریستی در اروپا بهتر است در ابتدا این تهدیدات رده بندی شود. به نظر می رسد اروپا با سه تهدید فوری، مستمر و بلند مدت تروریستی مواجه است. [2] "تهدید فوری" اروپا از شبکه های اروپایی داعش از جمله "واحد عملیات خارجی داعش" بر می خیزد. شبکه ای که افراد را آموزش می دهد و برای ارتکاب حملات پیچیده به اروپا گسیل می دارد. در واقع، جنگ داخلی سوریه موجب شد، ایدئولوژی های افراطی سلفی، به صورت گسترده ای در میان مسلمانان ساکن در شهرهای اروپایی، زمین بازی و شبکه هایی را در اختیار گیرند. بستری که موجبات رفت و آمد گروه های سلفی جهادی را بین خاورمیانه و اروپا مهیا کرد. "تهدید مستمر" اروپا نیز، برآمده از شبکه های جا افتاده داعش و القاعده در این قاره است. شبکه هایی افراطی که پایه جذب نیرو و توطئه در اروپا به ویژه در کشورهای فرانسه و بلژیک هستند و بیشتر، شبکه های زندان و شبکه های جنایی را در بر می گیرند. "تهدید بلند مدت" نیز محصول افراط گرایی عمیق جوامع مسلمان به حاشیه رانده شده اروپایی است. جوامعی که به دلیل ناکامی سیاست ادغام، دچار انزوای اقتصادی و اجتماعی شده اند. انزوایی که به همراه از خود بیگانگی هویتی، آنها را مستعد پیوستن به گروه های تروریستی جهادی می کند.

شبکه های گسترده و سلول های پرتعداد از فعالین و حامیان بالقوه گروه های سلفی جهادی، دستگاه های اطلاعاتی و امنیتی اروپایی  را با چالش های مهم مواجه کرده است. یکی از این چالش ها، چالش نظارت و کنترل است. می دانیم که نظارت بر مظنونین و گروه های واجد تهدیدات بالقوه، نیازمند نظارت بر هزاران نفری است که به صورت عمیقی با جوامع خود در شهرهای اروپایی در پیوند هستند و به صورت گسترده ای از ابزارهای تکنولوژیکی و ارتباطی استفاده می کنند. در ضمن، هرچه به سمت حرکت های تک روانه تر و خام تر و در عین حال محتاطانه تر سلول های تروریستی پیش برویم، پیش گیری از وقوع حملات تروریستی مشکل تر نیز خواهد شد.

وجود تعداد قابل توجهی از اهداف برای حملات تروریستی نیز چالش بعدی دستگاه های اطلاعاتی و امنیتی اروپاست. در موج جدید حملات تروریستی در اروپا، تروریست ها به صورت فزاینده ای شهروندان عادی را با هدف ایجاد تلفات گسترده مورد حمله قرار داده اند. این پدیده، در کنار چالش های نظارتی پیش گفته، حفاظت از قلمرو ملی را برای دستگاه های امنیتی بسیار دشوار کرده است. "حملات تروریستی به نیس فرانسه و منچستر انگلستان نیز نشان داد که تروریست ها با هدف ایجاد یک حس عمومی از ناامنی و درگیر کردن بیشتر نیروهای اطلاعاتی و امنیتی در سطحی گسترده تر، عملیات خود را به شهرهای دیگری غیر از پایتختهای اروپایی گسترش داده اند." [3]

خلاصه آنکه، تهدید جان شهروندان اروپایی به عنوان یکی از مهمترین تهدیدات فراروی اروپای امروز، تنها و تنها در صورت مواجهه ای عالمانه با "تهدید بلند مدت" و"تهدیدات مستمر"، در عین توجه به "تهدیدات فوری" ممکن خواهد بود. در واقع انجام اقداماتی چون عملیات سایبری؛ مدیریت بحران از نقطه آغاز حرکت های تروریستی در خاورمیانه؛ گسترش عملیات واکنش سریع به تهدیدات و یا گسترش همکاری نهادینه میان دستگاه های امنیتی و اطلاعاتی اروپا گرچه لازم است ولی کافی نیست. اروپای امروز چاره ای جز توجه نهادمند به پدیده جوامع اسلامیِ مواجه با از خودبیگانگی هویتی و همچنین مقابله عالمانه با جنبش های اسلام هراس و مهاجر ستیزی که موجب بازتولید دور باطل خشونت در اروپا شده اند ندارد.